Table of Contents
Ngày nay, chúng ta dễ dàng bắt gặp mọi người nhắc đến việc có IQ cao như một đặc ân kèm lời ca ngợi tuyệt đối. Nữ diễn viên Emma Watson được ngưỡng mộ với IQ 132, hay Rap Monster của BTS được khen hết lời với IQ 148. Vậy thì rốt cuộc, chỉ số thông minh IQ là gì? Và liệu nó có đáng tin và đáng giá như cách nó vẫn thường được tung hô hay không?
1. IQ là gì?
IQ (Intelligence Quotient), hay Chỉ số thông minh, là thước đo khả năng lập luận và giải quyết vấn đề của một cá nhân. Nói một cách dễ hiểu, bài kiểm tra Chỉ số thông minh IQ sẽ đo mức độ chính xác của một người khi đưa ra phán đoán và trả lời các câu hỏi dựa trên những thông tin được cung cấp cũng như khả năng suy nghĩ logic của não bộ. Người có IQ cao thường giải quyết những vấn đề nhanh chóng và hiệu quả hơn bình thường, hay dễ thấy hơn là tiếp thu nhanh và thể hiện tốt hơn những người khác trong những bài kiểm tra ở trường học.
2. IQ được đánh giá như thế nào?
Hiện nay, chỉ cần gõ những từ khóa như “IQ Test” hay “Kiểm tra IQ” trên google, chúng ta có thể dễ dàng tìm thấy vô vàn những website với rất nhiều phiên bản câu hỏi và thang điểm khác nhau để tự đánh giá chỉ số thông minh IQ của bản thân. Tuy nhiên, một bài kiểm tra IQ thực sự là một bản đánh giá lâm sàng được cấu trúc và nghiên cứu kỹ lưỡng với sự hỗ trợ tâm lý, và phải được tiến hành trong một tổ chức được cấp phép bởi một chuyên gia được đào tạo bài bản.
Ngoài ra, cần phải có một lý do chính đáng (tìm hướng tiếp cận phù hợp cho trẻ trong việc học ở trường, hỗ trợ định hướng cho nghề nghiệp tương lai…) để thực hiện bài kiểm tra này. Những lý do khác như thoả mãn trí tò mò hay khoe mẽ với bạn bè… sẽ không được chấp nhận.
Nhìn chung, bài kiểm tra chỉ số thông minh IQ đánh giá chung khả năng ngôn ngữ (verbal) và phi ngôn ngữ (nonverbal) của một người thông qua những câu hỏi thuộc bốn mảng chính:
- Verbal comprehension (thông hiểu lời nói)
- Working memory (trí nhớ)
- Perceptual reasoning (suy luận tri giác)
- Processing speed (tốc độ xử lý)
Một số IQ Test thông dụng hiện nay bao gồm:
- The Wechsler Adult Intelligence Scale for Adults
- The Wechsler Intelligence Scale for Children
- The Stanford-Binet Intelligence Scales
- The Kaufman Assessment Battery for Children
- The Cognitive Assessment System
- The Differential Ability Scales
- The Woodcock-Johnson Tests of Cognitive Abilities
Tuy có nhiều biến thể khác nhau, chỉ số thông minh IQ trung bình ở hầu hết các bài kiểm tra là 100, và có khoảng 68% người thuộc khoảng 85 – 115. Những người với IQ thuộc nhóm 2% cao nhất thế giới (thường rơi vào khoảng trên 132) sẽ có cơ hội tham gia vào Mensa International – cộng đồng lớn nhất và lâu đời nhất của những người có chỉ số IQ cao.
3. Kết quả IQ Test có chính xác không?
Như mọi bài kiểm tra khác, kết quả của IQ Test hay bài kiểm tra chỉ số thông minh IQ chỉ mang tính tương đối, tại một thời điểm nhất định và dưới một điều kiện nhất định. Có thể hôm đó người làm kiểm tra thấy không được khoẻ, có thể họ vừa mới có một đêm mất ngủ và không thể suy nghĩ tỉnh táo như bình thường. Những nhân tố bên ngoài bất ngờ ảnh hưởng đến biểu hiện của chúng ta trong những bài kiểm tra ở trường, đều có thể có những ảnh hưởng tương tự đến kết quả kiểm tra IQ.
Ngoài những điều kể trên, IQ Test thực ra được đánh giá là tương đối chính xác. Bởi lẽ, nhà tâm lý khi tiến hành bài kiểm tra còn cân nhắc cả những yếu tố khác (kết quả học tập, bối cảnh gia đình…) thay vì chỉ nhìn vào điểm số. Khi kết quả IQ thực tế khác quá xa so với dự đoán ban đầu, họ sẽ đào sâu để tìm hiểu những nguyên nhân khả dĩ. Chính vì vậy, một bài kiểm tra chỉ số thông minh IQ thực sự luôn có yêu cầu rất cao về điều kiện cũng như trình độ của của đơn vị tiến hành. Và cũng vì vậy, những bài kiểm tra online miễn phí trên internet chỉ nên là một nguồn tham khảo và giải trí không hơn.
4. IQ có quyết định thành bại của một người không?
Câu trả lời là có và không. Cần lưu ý rằng chỉ số thông minh IQ đánh giá tiềm năng của một con người, hơn là kết quả cuộc đời của người đó. Đây chỉ là một trong rất nhiều những yếu tố chi phối thành công lẫn thất bại. Đúng là chỉ số thông minh IQ cao sẽ giúp một người có lợi thế hơn phần còn lại trong việc tiếp thu kiến thức và xử lý vấn đề. Tuy nhiên, để thành công, một người còn cần phải có cả tham vọng, kỷ luật, động lực, cơ hội hay thậm chí là cả sự may mắn. Một học sinh với IQ cao nhưng không thể suy nghĩ tốt dưới áp lực thời gian hay chủ quan hoàn toàn có thể có điểm thấp hơn nhiều so với một học sinh bình thường nhưng chăm chỉ, bình tĩnh và cẩn thận.
Một điều quan trọng khác là bài kiểm tra chỉ số thông minh IQ chỉ đánh giá những gì được bao gồm bên trong nó, và bỏ ngoài rất nhiều những yếu tố khác cũng có thể làm nên thành công của một người. Lấy ví dụ những thiên tài âm nhạc hay những nghệ sĩ tài ba, họ có những kỹ năng rất tuyệt vời để chạm đến đỉnh cao trong sự nghiệp riêng của mình mà không cần có những nền tảng suy luận để đạt 140 điểm trong bài kiểm tra IQ.
5. Lời kết
Ngày nay, chỉ số thông minh IQ được sử dụng và nhắc đến ngày một phổ biến hơn. Tuy nhiên, chỉ số này chỉ thể hiện một phần nhỏ của bức tranh chứ không phải là toàn bộ. Nhìn một góc bức tranh, đương nhiên chúng ta sẽ có những phán đoán nhất định về nội dung, màu sắc hay chất lượng nhưng tuyệt nhiên không thể nào biết rõ được toàn bộ nó.
Tương tự, chỉ số thông minh IQ dù rất có ích trong việc đánh giá tiềm năng và đưa ra phần nào định hướng cho những cá nhân, việc phụ thuộc hoàn toàn hay tin tưởng cực đoan vào nó để đánh giá một con người là điều cần phải tránh.
Đọc thêm: Tìm hiểu về Trí tuệ cảm xúc EQ
